attheroot – local money and food – local money and food

Combineert de potentie van lokaal voedsel en lokaal geld

Binnen de landbouw lag de focus lange tijd op economische efficiëntie en de productie van goedkoop voedsel. En met succes, de productie ging omhoog en de prijs omlaag. De boeren, de bodem, de natuur en de biodiversiteit zijn binnen dit systeem echter in de knel geraakt. Het is daarom tijd voor een systeemverandering, een paradigm shift en een transformatie van onze voedsel systemen en de onderlinge verbindingen.

Er zijn veel initiatieven, nieuwe concepten en partijen die hier een bijdragen aan leveren. Van CSA’s en Herenboeren, tot Kringlooplandbouw en Natuurinclusieve landbouw en van het Daltaplan Biodiversiteit en IPES-food tot de Nieuwe Boeren Famillie, De Oogst van Morgen en de Kring-Loop. Maar worden de problemen hierbij bij de wortel aangepakt?

Een olifant in de kamer, die een groot effect heeft op onze keuzes en de manier waarop ons voedselsysteem is ingericht, is geld. Geld verbindt Boeren, Burgers, Bouwers, Banken en Biodiversiteit en is het ruilmiddel waarmee we de transitie en een kringlooplandbouw willen realiseren. Helaas is geld niet een neutraal ruilmiddel. Het report: Money and sustainability: the missing link van de Club van Rome (2012), laat zien dat geld in de huidige vorm economische groei, inkomsten ongelijkheid, het korte termijn denken en de afname van sociaal kapitaal stimuleert. Geld heeft daarmee bijgedragen aan de huidige ongunstige situatie en staat een echte transitie in de weg.

Als we met een agro-ecologische bril naar geld kijken, zien we ook dat geld en het functioneren van geld het tegenovergestelde werkt als de processen en de systemen die we binnen ons landbouw systeem willen stimuleren: diversiteit, veerkracht en het sluiten van kringlopen.

Diversiteit en veerkracht

Waar we binnen de natuur en de landbouw streven naar (bio) -diversiteit, en onderzoek doen o.a. naar strokenteeld, is er met de euro weinig diversiteit in het monetaire systeem (fig 1). De monocultuur van euro’s zorgt voor weinig veerkracht in de economie. Als het vertrouwen in de euro daalt, is er geen alternatief ruilmiddel, waardoor er om de zoveel jaar een financiele crisis ontstaat.

Figuur 1, by Geert Gratema

Kringlopen sluiten

Waar we binnen de landbouw een kringlooplandbouw en het sluiten van kringlopen willen realiseren, worden de geld-kringlopen niet of nauwelijks gesloten. Door rente, maar ook door aankopen bij grote ketens en in de stad verdwijnt er veel geld uit de reele economie en regios waar dit het hardst nodig is (Fig 2). Dit geld hoopt zich op bij het grote kapitaal (de rijken worden steeds rijker), en is daarmee niet meer beschikbaar voor investeringen in duurzame productie methoden en het betalen van een eerlijkere prijs aan de boer.

Figuur 2, by United Economy

Limmits to growth

Binnen de natuur bestaat er geen oneindige groei en zal een populatie of de productiviteit van een systeem groeien totdat het draagvlak van het systeem is bereikt, waar het zich stabiliseerd. Onze huidige economie is echter zo ingericht dat er een continue economische groei moet plaatsvinden om deze draaiende te houden. Ons geld, dat gebaseerd is op rente, stimuleert deze continue noodzaak voor goei en draagt daarmee bij aan onze uitputtende economie.

Geld gebaseerd op (agro)- ecologische principes

Gelukkig is geld een sociale constructie en hebben we de natuur als bron van inspiratie en innovatie. Hierdoor kunnen we geld aan de hand van ecologische principes zo programeren dat geld in dienst staat van een duurzame en sociale maatschappij en het de nodige transities wel ondersteunt.

Complementair-, lokaal-, circulair- of regeneratief geld is gebaseerd op ecologische principes en helpt mee om geld kringlopen te sluiten, een veerktachtige economie te realiseren en schept diversiteit in het geldsysteem. Het functioneert naast de nationale munt en voorziet in een onvervulde behoefte en verbindt situaties waarin er onderbezette werkkrachten en onderbezette grondstoffen zijn.

Diversiteit en veerkracht

Net zoals diversiteit in de natuur en het boeren erf, voor veerkracht van het systeem zorgt, zorgt diversiteit in het geldsysteem voor veerkracht van de economie. Een voorbeeld hiervan is de landelijke Zwitserse munt de WIR. De WIR functioneert naast de nationale munt en werkt countercyclish met de Zwitserse Frank waardoor hun economie aantoonbaar veerkrachtiger is.

Kringlopen sluiten

Net als in de blockchain kan geld informatie meegegeven worden, bijvoorbeeld dat het alleen in een bepaalde regio uitgegeven kan worden. Dit (lokale) geld bevordert lokale uitgaven, blijft langer in de regio en stimuleert daardoor de regionale economie (Figuur 3). Hierdoor ontstaat meer werkgelegenheid en wordt de koopkracht vergroot, waardoor consumenten gemakkelijker een eerlijke prijs voor hun eten kunnen betalen.

Figuur 3, by United Economy

Verbinding boer en consument

Lokaal geld bevorderd daarnaast de regionale identiteit en verbindt de consument met winkelier en of de boer. Het maakt het ook veel leuker om iets meer voor je voedsel te betalen. Je weet niet alleen dat je de lokale boer ondersteunt, maar doordat deze boer het geld ook weer lokaal uitgeeft, weet je dat je ook de economie van de regio stimuleerd. Lokaal geld heeft daardoor veel potentie om korte keten initiatieven en alternatieve verdienmodellen te ondersteunen.

Subsidies en rentevrij krediet

Om de tranitie mogelijk te maken zal er veel geld moeten worden geinvesteerd. Door leningen en subsidies (deels) in een regionale munt te verstrekken, gaat dit geld vaker in de regio rond, waardoor de intrinsieke waarde en daarmee het beoogde effect, veel groter wordt. Krediet kan rente-vrij worden verstrekt en ondersteunt de regionale economie, waardoor het voor een ondernemer veel gemakkelijker is om zijn lening af te lossen.

Geld gebaseerd op ecologische principes is er al

In Nederland zijn er al verschillende lokaal geld initiatieven o.a in de Regio Alkmaar, Wageningen en Utrecht, waarbij er verschillende boeren en voedselgerelateerde ondernemingen zich hebben aangemeld.

Dat het werkt laat Grasrootseconomic, een Afrikaanse NGO met hun praktijk ervaring en onderzoeken zien. Met hun digitale geld systeem, dat zonder internet op de blockchain werkt, hebben zij bijgedragen aan een verhoging van de regionale voedselzekerheid (78%), banen (17%), omzet (37%) en vertrouwen (77%).

Lokale voedselketens en verdienmodellen

Lokaal voedsel, korte ketens en alternatieve verdienmodellen vormen een belangrijk onderdeel van de voedseltransitie, de kringlooplandbouw en de natuurinclusieve landbouw benadering.

Studies van Wageningen UR laten zien dat in de regio geproduceerd voedsel, een positief effect heeft op het inkomen van de boer en de lokale economie stimuleert. Dit komt mede door het vermenigvuldigingseffect dat ontstaat doordat onafhankelijke lokale ondernemingen hun verdiensten voor een groot deel (tot 80%) ook weer in de lokale economie uitgeven. Hierdoor blijft geld langer in de regio en stimuleert de werkgelegenheid en koopkracht van de regio.

Daarnaast verhoogt lokaal geproduceerd voedsel de waardering voor voedsel en het werk van de boer en brengt het producent en consument dichter bij elkaar. Ook vergroot het de toegang tot gezond voedsel en bevordert het een aantrekkelijke groene buitenruimte.

Lokaal geld en de voedseltransitie

Lokaal geld bevordert lokale uitgaven doordat het alleen in een bepaalde regio uitgegeven kan worden. Het zorgt zo voor extra economische activiteiten en stimuleert een lokale, duurzamere en socialere economie.

Het combineren van korte keten initiatieven met een lokale munt, stimuleert de lokale economie en de sociale cohesie, maakt de regio veerkrachtiger en vergroot de koopkracht van consument en daarmee de succes van voedselinitiatieven.

Lokaal of complementair geld is een sociale innovatieve technologie gebaseerd op ecologische principes en past daardoor heel goed binnen de transitie naar een duurzaam voedselsysteem, kringlooplandbouw, natuur-inclusieve landbouw en of een circulaire economie.

Internationale voorbeelden

Er zijn verschillende succesvolle voorbeelden van lokaal geld initiatieven die de lokale economie stimuleren, een socialere en duurzamere samenleving stimuleren en boeren en de lokale bevolking veerkrachtiger maken. Voorbeelden hiervan zijn de BristolPound (Engeland), Banca Palmas (Brazil) en Sardex (Sardinie). Wat kunnen we van deze voorbeelden leren?

Good Food mean for Bristol

In Bristol betekent “Good Food” dat er veel aandacht is voor lokaal geproduceerd voedsel. Veel burgers zijn bij groene initiatieven betrokken en door het kopen van lokaal geproduceerd voedsel worden lokale producenten gestimuleerd. Zeker als er met de Bristolpound betaald wordt blijft het geld in de regio, waardoor er meer werkgelegenheid ontstaat.