Voedseltransitie

We staan voor grote maatschappelijke uitdagingen, waarbij het steeds duidelijker wordt dat het anders moet, ook binnen ons voedselsysteem.

Binnen de landbouw lag de focus lange tijd op economische efficiëntie en de productie van goedkoop voedsel. En met succes, de productie ging omhoog en de prijs omlaag. Binnen dit systeem zijn de boeren, de bodem, de natuur en de biodiversiteit met zijn ecosysteemdiensten echter in de knel komen te zitten. Door veranderend landgebruik is de biodiversiteit sterk achteruit gegaan, is de bodem verarmd en zijn ecosysteemfuncties afgenomen. Veel boeren zitten klem tussen hoge schulden aan de bank en lage prijzen van de supermarkt, tussen natuurbeschermers en de overheid.

Kringlooplandbouw en Deltaplan Biodiversiteit

Omdat het anders moet zijn verschillende partijen samen met het “Deltaplan Biodiversiteit” gekomen en heeft Carola Schouten, Minister van Landbouw, Natuur en Visserij haar visie op kringlooplandbouw gepresenteerd.

kringlooplandbouw streeft ernaar om de kringlopen van grondstoffen te sluiten en efficiënt gebruik te maken van reststromen als veevoer.

Het Deltaplan Biodiversiteit stimuleert natuur-inclusieve landbouw, die in samenhang is met de natuur en een positieve bijdrage levert aan het herstellen van de biodiversiteit.

Afbeelding kringlooplandbouw. (Min. LNV)

Alternatieve verdienmodellen

Voor beide benaderingen moet de huidige landbouw worden omgevormd naar een minder intensieve landbouw zonder dat de boer hierdoor extra onder druk komt te staan. Alternatieve verdienmodellen, waarbij boeren worden beloond voor de bijdragen die zij aan de biodiversiteit en ecosysteemdiensten leveren, zijn dan belangrijk. Het Gemeenschappelijk Landbouw Beleid (GLB) moet hiervoor worden herzien, waarbij de bijdragen die de boer levert en niet het aantal hectare wordt beloond. Banken moeten deze boeren rentekorting gaan geven en waterschappen moeten hun belastingen voor deze boeren verlagen. Ook de consument, de gehele keten en de overheid moeten een bijdrage leveren zodat de boer een eerlijke prijs voor zijn producten krijgt.

In haar visie stelt de Minister dat:

"Als consumenten weten waar hun voedsel vandaan komt en daardoor respect hebben voor producenten en product, helpt dat om tot minder verspilling en eerlijker prijs voor producten te komen. Korte ketens brengen boer en burger dichter bij elkaar."

Korte ketens

Voordelen korte ketens

Korte ketens vormen een belangrijk onderdeel van de kringlooplandbouw en natuurinclusieve landbouw benadering. Door waarde aan zijn producten toe te voegen en door producten direct aan de burger en lokale ondernemingen te verkopen kan de boer een betere prijs voor zijn producten krijgen. Studies van Wageningen UR laten zien dat voedsel, geproduceerd in de regio, een positief effect heeft op het inkomen van de boer. Het stimuleert de lokale economie, de koopkracht en werkgelegenheid op het plattelanden in de stad. Het verhoogt de waardering voor voedsel en het werk van de boer en brengt producent en consument dichter bij elkaar. Daarnaast vergroot het de toegang tot gezond voedsel en bevordert het een aantrekkelijke groene buitenruimte.

Vermenigvuldigingseffect

Het opzetten van alternatieve verdienmodellen en korte ketens draagt bij aan een eerlijke prijs voor de boer en stimuleert de lokale economie doordat het geld langer in de regio blijft. Dit komt mede door het vermenigvuldigingseffect dat ontstaat doordat onafhankelijke lokale ondernemingen hun verdiensten voor een groot deel (tot 80%) ook weer in de lokale economie uitgeven. Bij grote ketens en multinationals verdwijnt een groot deel uit de regio (80%) terwijl slechts 20% weer in de lokale economie wordt uitgegeven.

Vermenigvuldigingseffect or Multiply Effect

Burgers zitten ook klem

Om boeren minder intensief te laten boeren, moeten ook burgers een eerlijke prijs voor hun voedsel gaan betalen. We horen echter steeds vaker dat burgers niet meer voor hun voedsel willen betalen. Andere burgers zitten zelf ook klem, sommige in zogenaamde cognitieve dissonantie, waarbij ze wel willen, maar toch andere keuzes maken, anderen hebben gewoonweg niet het geld om de eerlijke prijs van voedsel te betalen. Steeds meer mensen leven namelijk onder de armoede grens en zijn afhankelijk van voedselbanken. Zijn korte ketens dan alleen voor de grachtengordel? In het huidige economische systeem misschien wel, maar daar kunnen we wat aan doen.

De voedseltransitie moet dan wel verder gaan dan het sluiten van de ecologische en nutriënten kringlopen. Net als de nutriënten kringlopen moeten ook de economische kringlopen en de kringlopen van ons geld gesloten worden.

Geld als nutrient voor de economie en de samenleving

Er zijn veel overeenkomsten tussen het functioneren van nutriënten in een agro-ecologisch systeem en hoe geld binnen een samenleving functioneert. Waar nutriënten nodig zijn voor een goede productie is geld het smeermiddel van onze economie. Het maakt de uitwisseling van goederen, diensten en investeringen mogelijk. Daarmee is het ook de verbinding tussen natuur-, voedsel- en landbouwsectoren met de consument en de verschillende initiatieven voor een duurzame en gezonde landbouw. Voor de voedseltransitie is geld nodig om investeringen te doen en om de boer een eerlijke prijs voor zijn werk te betalen.

Geld, in het huidige vorm, staat echter niet in dienst van een duurzame en sociale maatschappij. In tegendeel, het draagt juist bij aan de huidige ongewenste situatie. Als we met een agro-ecologische bril naar geld kijken zien we dat er continu erosie van geld uit onze samenleving plaatsvindt.

"Er vind continu erosie van geld uit onze samenleving plaats."

Geld vloeit weg uit de lokale economie (Unitedeconomy)

Door rente en aankopen via internet, bij grote ketens en in de stad vloeit er namelijk geld weg uit de lokale economie. Dat bemoeilijkt het om te ondernemen en in de transitie te investeren en beïnvloed ook de koopkracht van de consument en daarmee het succes van korte keten initiatieven.

Rente zorgt er ook voor dat de economie moet blijven groeien waardoor de druk op onze grondstoffen steeds groter wordt. Door rente zijn duurzame investeringen ook niet altijd rendabel, waardoor er voor minder duurzaam alternatief gekozen wordt.

Is een investering met rente net als het ploegen van een akker?

Ploegen is lang gebruikt om de productiviteit van de bodem te verhogen, maar het wordt steeds duidelijker dat dit erosie en emissies stimuleert en op de lange termijn niet duurzaam is (no tillage is het alternatief).

Op dezelfde manier kun je naar investeringen met rente kijken. Op de korte termijn kunnen investeringen de ontwikkeling naar een duurzame landbouw stimuleren, maar onderliggend zit iets on-duurzaams dat de “erosie” van geld stimuleert. Ook maakt het het voor de boer moeilijker om een goede boterham te verdienen en zorgt het voor een hogere prijs van ons eten.

Kortom, geld in de huidige vorm is dus alles behalve circulair en het zal de transitie naar een kringlooplandbouw en circulaire economie eerder afremmen dan versnellen. Voor de realisatie van een kringlooplandbouw en een circulaire economie, moeten we dus ook het functioneren van geld transformeren. We moeten kijken hoe we de kringlopen van geld kunnen sluiten, lokaal waar dat kan, regionaal of internationaal waar dat moet.

Complementair-, circulair-, lokaal-, kringloop- of regeneratief geld

Net als met de block-chain technologie kan je aan geld informatie meegeven, bijvoorbeeld dat het alleen in een bepaalde regio uitgegeven mag worden. Vergelijk het met nutriënten die je informatie meegeeft dat ze alleen het boerenerf mogen verlaten in de vorm van hoogwaardig voedsel.

Met lokaal geld lekt de koopkracht niet uit de regio weg, lokaal geld zorgt er juist voor dat het vaker rond gaat. Hierdoor ontstaat er een hele keten aan transacties die de koopkracht en het vermenigvuldigingseffect stimuleert. Lokaal geld zorgt zo voor meer economische activiteiten, werkgelegenheid en koopkracht in de regio.

Geld blijft in de lokale economie (Unitedeconomy)

Afbeelding_Geldstroom_Horizontaal-1024x265

Deze illustraties laten zien hoe nieuwe technologie geld meer impact geeft op de regio-economie. De zwarte pijlen zijn euro’s. Geld stroomt normaliter snel de regio uit (afbeelding 1). Eenmaal omgewisseld naar lokaal circulair geld (grijze pijlen) krijgt dit geld digitaal de opdracht mee een bepaalde termijn lokaal te blijven (afbeelding 2). Hierdoor wordt deze koopkracht beter lokaal benut en vaker gebruikt (afbeelding 3). Na afloop van de termijn kunnen met het lokale geld gewone euro’s worden gekocht die weer overal besteed kunnen worden (afbeelding 4). (STRO)

De potentie van lokale voedselketens en lokaal geld combineren

Het combineren van korte keten initiatieven met een lokale munt, stimuleert de lokale economie en de sociale cohesie, maakt de regio veerkrachtiger en vergroot de slagingskans van voedselinitiatieven.

Consumenten kunnen hierdoor gemakkelijker gezond en duurzaam voedsel kopen en de boer hiervoor een eerlijke prijs betalen. De boer kan hierdoor weer investeren in duurzamere productie middelen zoals kringlooplandbouw en natuur-inclusieve landbouw. Ook stimuleert dit de boer om een diverser aanbod aan producten te produceren, waarde toevoegen en zich doormiddel van korte ketens meer op zijn eigen regio focussen. Zijn buren hebben namelijk meer te besteden en kunnen gemakkelijker de eerlijke prijs voor zijn producten betalen.

Met circulair- of lokaal geld weet je dat het “geld” dat je uitgeeft, lokaal blijft en zo een keten van transacties in gang zet die indirect ook weer bij jou terecht kan komen.

Steuntje in de rug om lokaal te kopen

Naast het verhogen van de koopkracht, creëert lokaal geld bewustzijn over het functioneren van geld en het belang van de lokale economie. Het stimuleert een gedragsverandering van individueel denken, waar is het voedsel het goedkoopst, naar groepsdenken, hoe dragen mijn aankopen bij aan de lokale economie. Lokale aankopen worden gestimuleerd doordat de burger weet dat het lokale geld dat hij uitgeeft, lokaal blijft en zo een keten van transacties in gang zet die de lokale economie stimuleert en indirect ook weer bij hem of haar terug kan komen. Hiermee wordt de kringloop gesloten om weer opnieuw te beginnen. In de tussentijd heeft het wel voor veel extra economische activiteiten, extra omzet en extra belastinginkomsten.

"Lokaal wat kan, regionaal of internationaal wat moet."

Subsidies (deels) in lokaal geld uitkeren?

Ook subsidies in lokaal geld blijven langer in de regio en zorgen voor een keten aan economische activiteiten. Het effect van subsidies in de regio wordt hierdoor veel groter. Stel je voor dat een deel van het budget om korte ketens of circulaire economie in jouw regio te realiseren in lokaal geld wordt uitgekeerd. Dit stimuleert de ontvangende partij om lokale ondernemingen en instituten te benaderen om de gewenste diensten, kennis en technologie te leveren. Misschien is niet alles lokaal te verkrijgen, maar waar het wel mogelijk is zorgt dit voor een betrokkenheid en wordt de regionale economie gestimuleerd. Het effect op de regionale economie is dat er meer ruimte ontstaat voor boeren en ondernemers om te investeren in het toevoegen van waarde aan de producten. Deze extra economische activiteiten zorgen er ook weer voor dat er meer belastinginkomsten zijn waardoor er mogelijk weer meer ruimte voor subsidies is.

Leningen in lokaal geld?

Hetzelfde geld voor leningen van banken. Binnen het Nederlandse lokale geld netwerk is er momenteel ruimte voor renteloze kredieten van maximaal 5000 euro, voor investeringen. Als het lokale geld netwerk echter groeit wordt het mogelijk om meer te lenen. Dit krediet, waar geen rente over betaald hoeft te worden, wordt in lokaal geld uitgekeerd en komt daardoor ten goede aan de lokale economie. Het krediet blijft in de regio en kan zo ook weer terugvloeien naar de debiteur zelf. Hierdoor is de kans dat de lening afbetaald kan worden en de investering dus een succes wordt groter.

De potentie van lokale voedselketens en lokaal geld combineren

Good Food in Bristol

In Bristol betekent “Good Food” dat er veel aandacht is voor lokaal geproduceerd voedsel. Veel burgers zijn bij groene initiatieven betrokken en door het kopen van lokaal geproduceerd voedsel worden lokale producenten gestimuleerd. Zeker als er met de Bristolpound betaald wordt blijft het geld in de regio, waardoor er meer werkgelegenheid ontstaat.

Een zekere aanrader om te bekijken!

Lokaal Geld Initiatieven in Nederland & de United munt voor duurzame handel

VIX

De lokale munt voor Alkmaar & Omstreken.

Utrechtse Euro

De lokale munt voor Utrecht.

Eurijn

De lokale munt voor Wageningen, Ede, Rhenen en de hele Regio FoodValley.

United

De circulaire munt voor het zakelijke en duurzaam handelsnetwerk United Economy

DE OMMUURDE TUIN & DE EURIJN

De ommuurde tuin heeft als CSA een alternatief verdienmodel met lokale afzetmarkt en een eigen winkel/cafe. Deze producten kun je met de lokale munt de Eurijn afrekenen. Als je iets met Eurijnen betaald weet je dat die ook weer in de Regio Foodvalley worden uitgegeven.

Bekijk de video om te leren waarom ze mee doet.

In Nederland zijn er verschillende voedsel gerelateerde ondernemingen die lokaal geld gebruiken.

Dit zijn ze in Wageningen en de Regio Foodvalley:

"At the Root" is een initiatief van Emil Kuijs van Kuijseffect

“At the Root” creëert doormiddel van deze website en film bewustzijn over de voedseltransitie en over de potentie van lokaal geld binnen lokale voedselketens. Het doel is lokaal geld binnen korte keten initiatieven te promoten en initiatieven voor een korte keten die lokaal geld gebruiken een platform te geven.

Op deze manier wilt “At the Root” bijdragen aan een echte voedseltransitie waarbij boeren een eerlijke prijs voor hun producten krijgen en goed voedsel kunnen produceren in balans met de natuur.

Waar ben ik naar op zoek:

1At the Root is op zoek naar een pilot project, bijvoorbeeld een natuur inclusieve, kringlooplandbouw, korteketen, alternatieve verdienmodellen, greendeal project, die binnen het project, lokaal geld wil gaan gebruiken. In Utrecht, Alkmaar en Regio Foodvalley, zou aansluiting gevonden kunnen worden bij reeds bestaande lokale munten.

2 Een project opzetten om video’s te maken van voedsel gerelateerde initiatieven en ondernemers die nu al lokaal geld gebruiken. Dit heeft als doel deze initiatieven en ondernemers op de kaart te zetten. Een voorbeeld video is die van de Ommuurde Tuin: https://www.youtube.com/watch?v=ld9htpahGFg

Emil Kuijs is ecoloog en filmmaker en heeft een interesse in het raakvlak tussen ecologie en sociologie, of te wel, waar de mens en de natuur samenkomen. Hij wordt er enthousiast van om (agro-) ecologische principes op deze complexe systemen toe te passen en met oplossingen te komen om systemen en hun processen eerlijker en duurzamer te maken. In Wageningen heeft hij zich op het sociaal- ecologische systeem rondom de nationale en internationale ontwikkelings- en voedselvraagstukken gericht. Zeker in Nederland is de landbouw een terrein waar natuur en mens samen komen en in grote en kleinere mate van elkaar afhankelijk zijn.

Wilt u meer weten over de potentie van lokaal geld, met een video op deze website, lokaal geld gaan gebruiken of dit project ondersteunen? Neem dan contact op.