Olifant in de Kring-Loop
Alle wandelaars en ondersteunende organisaties van de kring-loop zijn het er allemaal over eens zijn dat een transitie van het landbouw systeem nodig is. Vanwege de complexiteit van het landbouw systeem, bestaat er helaas geen magische knop waaraan we kunnen draaien om deze transitie in een keer te realizeren. Om echt iets te veranderen moeten we daarom aan verschillende, grote en kleine knoppen, draaien, dat laten de 10 punten plan onder andere zien.
Een interessante manier om binnen complexe systemen te bepalen aan welke knoppen het beste gedraait kan worden, is het zoeken naar “leverage points”(1). Leverage points zijn plekken binnen een complex systeem (een bedrijf, een economie, een lichaam, een stad, een ecosysteem), waar een kleine verandering in één aspect van een systeem, grote veranderingen in het hele systeem veroorzaakt. Het draaien aan de juiste knoppen, heeft daarmee dus ook een positieve uitwerking op de effectiviteit van andere maatregelen en initiatieven. Zo is het aanpassen van wet- en regelgeving, een herverdeling van de macht in de voedsel keten en het verbinden van boer en burger, crusiaal voor het slagen van verschillende nieuwe initiatieven.
Een olifant in de kamer, die een groot effect heeft op onze keuzes en de manier waarop ons voedselsysteem is ingericht, is geld. Geld verbindt Boeren, Burgers, Bouwers, Banken en Biodiversiteit en is het ruilmiddel waarmee we de transitie en een kringlooplandbouw willen realiseren. Helaas is geld niet een neutraal ruilmiddel. Het report: Money and sustainability: the missing link van de Club van Rome (2012), laat zien dat geld in de huidige vorm economische groei, inkomsten ongelijkheid, het korte termijn denken en de afname van sociaal kapitaal stimuleert. Geld heeft daarmee bijgedragen aan de huidige ongunstige situatie en staat een echte transitie in de weg.
Als we met een agro-ecologische bril naar geld kijken, zien we ook dat geld en het functioneren van geld het tegenovergestelde werkt als de processen en de systemen die we binnen ons landbouw systeem willen stimuleren: diversiteit, veerkracht en het sluiten van kringlopen.
Diversiteit en veerkracht
Waar we binnen de natuur en de landbouw streven naar (bio) -diversiteit, en onderzoek doen o.a. naar strokenteeld, is er met de euro weinig diversiteit in het monetaire systeem (fig 1). De monocultuur van euro’s zorgt voor weinig veerkracht in de economie. Als het vertrouwen in de euro daalt, is er geen alternatief ruilmiddel, waardoor er om de zoveel jaar een financiele crisis ontstaat.
Figuur 1, by Geert Gratema
Kringlopen sluiten
Waar we binnen de landbouw een kringlooplandbouw en het sluiten van kringlopen willen realiseren, worden de geld-kringlopen niet of nauwelijks gesloten. Door rente, maar ook door aankopen bij grote ketens en in de stad verdwijnt er veel geld uit de reele economie en regios waar dit het hardst nodig is (Fig 2). Dit geld hoopt zich op bij het grote kapitaal (de rijken worden steeds rijker), en is daarmee niet meer beschikbaar voor investeringen in duurzame productie methoden en het betalen van een eerlijkere prijs aan de boer.
Figuur 2, by United Economy
Limmits to growth
Binnen de natuur bestaat er geen oneindige groei en zal een populatie of de productiviteit van een systeem groeien totdat het draagvlak van het systeem is bereikt, waar het zich stabiliseerd. Onze huidige economie is echter zo ingericht dat er een continue economische groei moet plaatsvinden om deze draaiende te houden. Ons geld, dat gebaseerd is op rente, stimuleert deze continue noodzaak voor goei en draagt daarmee bij aan onze uitputtende economie.
Geld gebaseerd op (agro)- ecologische principes
Gelukkig is geld een sociale constructie en hebben we de natuur als bron van inspiratie en innovatie. Hierdoor kunnen we geld aan de hand van ecologische principes zo programeren dat geld in dienst staat van een duurzame en sociale maatschappij en het de nodige transities wel ondersteunt.
Complementair-, lokaal-, circulair- of regeneratief geld is gebaseerd op ecologische principes en helpt mee om geld kringlopen te sluiten, een veerktachtige economie te realiseren en schept diversiteit in het geldsysteem. Het functioneert naast de nationale munt en voorziet in een onvervulde behoefte en verbindt situaties waarin er onderbezette werkkrachten en onderbezette grondstoffen zijn.
Diversiteit en veerkracht
Net zoals diversiteit in de natuur en het boeren erf, voor
veerkracht van het systeem zorgt, zorgt diversiteit in het geldsysteem voor
veerkracht van de economie. Een voorbeeld hiervan is de landelijke Zwitserse
munt de WIR. De WIR functioneert naast de nationale munt en werkt countercyclish
met de Zwitserse Frank waardoor hun economie aantoonbaar veerkrachtiger is.
Kringlopen sluiten
Net als in de blockchain kan geld informatie meegegeven worden,
bijvoorbeeld dat het alleen in een bepaalde regio uitgegeven kan worden. Dit
(lokale) geld bevordert lokale uitgaven, blijft langer in de regio en
stimuleert daardoor de regionale economie (Figuur 3). Hierdoor ontstaat meer werkgelegenheid
en wordt de koopkracht vergroot, waardoor consumenten gemakkelijker een
eerlijke prijs voor hun eten kunnen betalen.
Figuur 3, by United Economy
Verbinding boer en consument
Lokaal geld bevorderd daarnaast de regionale identiteit en verbindt de consument met winkelier en of de boer. Het maakt het ook veel leuker om iets meer voor je voedsel te betalen. Je weet niet alleen dat je de lokale boer ondersteunt, maar doordat deze boer het geld ook weer lokaal uitgeeft, weet je dat je ook de economie van de regio stimuleerd. Lokaal geld heeft daardoor veel potentie om korte keten initiatieven en alternatieve verdienmodellen te ondersteunen.
Subsidies en rentevrij krediet
Om de tranitie mogelijk te maken zal er veel geld moeten worden geinvesteerd. Door leningen en subsidies (deels) in een regionale munt te verstrekken, gaat dit geld vaker in de regio rond, waardoor de intrinsieke waarde en daarmee het beoogde effect, veel groter wordt. Krediet kan rente-vrij worden verstrekt en ondersteunt de regionale economie, waardoor het voor een ondernemer veel gemakkelijker is om zijn lening af te lossen.
Geld gebaseerd op ecologische principes is er al
In Nederland zijn er al verschillende lokaal geld initiatieven o.a in de Regio Alkmaar, Wageningen en Utrecht, waarbij er verschillende boeren en voedselgerelateerde ondernemingen zich hebben aangemeld.
Internationale voorbeelden
Er zijn verschillende succesvolle voorbeelden van lokaal geld initiatieven die de lokale economie stimuleren, een socialere en duurzamere samenleving stimuleren en boeren en de lokale bevolking veerkrachtiger maken. Voorbeelden hiervan zijn de BristolPound (Engeland), Banca Palmas (Brazil) en Sardex (Sardinie). Dat het werkt laat Grasrootseconomic, een Afrikaanse NGO met hun praktijk ervaring en onderzoeken zien. Met hun digitale geld systeem, dat zonder internet op de blockchain werkt, hebben zij bijgedragen aan een verhoging van de regionale voedselzekerheid (78%), banen (17%), omzet (37%) en vertrouwen (77%).
Good Food mean for Bristol
In Bristol betekent “Good Food” dat er veel aandacht is voor lokaal geproduceerd voedsel. Veel burgers zijn bij groene initiatieven betrokken en door het kopen van lokaal geproduceerd voedsel worden lokale producenten gestimuleerd. Zeker als er met de Bristolpound betaald wordt blijft het geld in de regio, waardoor er meer werkgelegenheid ontstaat.
"At the Root" Local Money and Food
“At the Root” creëert doormiddel van deze website en film bewustzijn over de voedseltransitie en over de potentie van lokaal geld binnen lokale voedselketens. Het doel is lokale initiatieven voor een korte keten die lokaal geld gebruiken een platform te geven en daarmee lokaal geld binnen korte keten initiatieven te promoten.
Op deze manier wilt “At the Root” bijdragen aan een echte voedseltransitie waarbij boeren een eerlijke prijs voor hun producten krijgen en goed voedsel kunnen produceren in balans met de natuur.
In Nederland zijn er al verschillende voedsel gerelateerde ondernemingen die lokaal geld gebruiken.
Dutch 
English